Nederland staat vandaag stil bij een van de grootste vliegtuigrampen ooit op Nederlandse bodem. Vandaag dertig jaar gelden stortte een vrachtvliegtuig, een Boeing 747, van de Israëlische luchtvaartmaatschappij El Al neer in op de flats Groeneveen en Klein-Kruitberg.
Beeld: FlickR/Kenniscentrum Integrale Veiligheid
De ramp kostte aan ten minste 43 mensen het leven, onder wie drie bemanningsleden en de enige passagier van het vliegtuig. De Bijlmerramp behoort tot de dodelijkste gebeurtenissen uit de geschiedenis van de Nederlandse luchtvaart. Nog steeds zijn er onopgeloste vragen rondom de Bijlmerramp. De overheid heeft ook nog niet alle documenten rond de ramp vrijgegeven.
Dinsdag is het om 18.35 uur een minuut stil op de plek waar dertig jaar eerder het vliegtuig van El Al neerstortte. Bij 'de boom die alles zag' wordt de vliegramp herdacht.
Tijdlijn crash
Met een vertraging van 52 minuten vertrok het toestel om 18.22 uur met vluchtnummer LY 1862 vanaf de Zwanenburgbaan in noordelijke richting. Het was op dat moment guur weer, met een krachtige noordoostelijke wind. Snel na de eerste bocht kwam het vliegtuig in de problemen. Om 18.27 uur meldde de bemanning een eerste probleem.
Boven het Gooimeer klonken enkele harde knallen. Motor 3 (de binnenste motor aan de rechtervleugel van het vliegtuig) brak af, beschadigde de vleugelkleppen en botste tegen motor 4 die vervolgens ook afbrak. Opvarenden van enkele plezierjachten die opschrokken van de knallen, meldden de Kustwacht dat zij twee objecten naar beneden zagen vallen. Gezagvoerder Yitzhak Fuchs gaf een Mayday-bericht door aan de verkeersleiding en meldde terug te willen keren naar Schiphol. Enkele minuten later meldde de piloot: "El Al 1862 lost number 3 and number 4 engine". De ernst van de situatie werd op Schiphol niet goed ingezien.
De piloot verzocht de luchtverkeersleiding op Schiphol echter een noodlanding te mogen maken op de Buitenveldertbaan (baan 27). Waarom hij juist deze baan koos, is nooit duidelijk geworden. Een keuze voor deze baan lag niet voor de hand; omdat de wind uit het noordoosten kwam, zou het toestel met flinke staartwind moeten landen. Na de crash werd één zwarte doos teruggevonden. De bijbehorende band was in vier stukken gebroken, waardoor de laatste minuten ervan niet meer te gebruiken waren. De doos werd voor onderzoek naar Washington gestuurd.
Aanvankelijk ging het aanvliegen van de Buitenveldertbaan goed. Op het moment dat het vliegtuig daalde tot onder de 1500 voet en snelheid minderde, raakte het echter compleet onbestuurbaar en maakte het een ongecontroleerde, scherpe bocht naar rechts. Vervolgens meldde de copiloot in het Engels aan de luchtverkeersleider dat het toestel zou gaan neerstorten. Doordat de rechtervleugel beschadigd was, was het moeilijker om het vliegtuig recht te houden. Het vliegtuig boorde zich vrijwel verticaal in de flats Groeneveen en Klein-Kruitberg.
Mannen in witte pakken
In juni 1993 maakte Trouw bekend dat op maandagochtend 5 oktober op de rampplek een twintigtal mannen in witte pakken was gezien. Deze mannen werden al snel onderwerp van speculaties, omdat nooit duidelijk is geworden wie deze mannen waren en wat zij op de rampplek deden. Volgens sommige getuigen spraken de mannen in witte pakken geen Nederlands en namen zij bewijsmateriaal mee van de plaats van de ramp onder een wit laken. De mannen werden al snel in verband gebracht met de gezondheidsklachten die na de ramp optraden.
Onduidelijk wat de lading was
Het is nog altijd niet duidelijk wat voor lading er precies in het vrachtvliegtuig zat. Eerst zegt het ministerie van Verkeer en Waterstaat dat het gaat om ongevaarlijke spullen als bloemen en parfum. Maar later vindt een bewoner tussen het puin een deel van een vrachtbrief waaruit duidelijk wordt dat het vliegtuig ook militair materieel vervoerde.
Een medewerker van El Al merkt later op dat er is gerommeld met de vrachtbrieven. Er bestaan verschillende versies van.
Meerdere bewoners van de Bijlmer en hulpverleners krijgen ernstige gezondheidsklachten. En wie waren de mannen in witte pakken die kort na het ongeluk om de rampplek zouden zijn gezien? Het voedt de twijfels over de lading van het verongelukte toestel.